Doktor Who (ang. Doctor Who) – brytyjski serial science fiction, produkowany przez BBC od 1963 roku. Jego twórcami są Sydney Newman, C. E. Webber oraz Donald Wilson. W 1989 roku jego produkcja została zawieszona. Po nieudanej próbie przywrócenia serialu w 1996 roku, którą był pilot w formie filmu telewizyjnego, program ponownie powrócił na antenę dopiero w 2005 roku, za sprawą Russella T Daviesa, który był producentem wykonawczym serialu oraz jego naczelnym scenarzystą do 2010 roku. Obecnie serial składa się z ponad 800 odcinków, a jego naczelnym producentem wykonawczym jest Steven Moffat.

Serial skupia się na przygodach Władcy Czasu - podróżującego przez czas i przestrzeń humanoidalnego obcego, znanego jako Doktor. Zwiedza wszechświat w swojej TARDIS - żyjącym statku kosmicznym, który wygląda jak niebieska budka policyjna. W swoje podróże zabiera zwykle towarzyszy, których większość zalicza się do rodzaju ludzkiego. Podczas swych wycieczek po wszechświecie Doktor mierzy się z wrogami, ratuje cywilizacje, pomaga ludziom i naprawia błędy.

Charakterystyczne dla serialu, zwłaszcza w pierwszych latach jego powstawania, było tworzenie pomysłowych i niskobudżetowych efektów specjalnych, działających głównie w wyobraźni widzów, a także pionierskie użycie muzyki elektronicznej (produkowanej przez BBC Radiophonic Workshop).

Doktor Who zdobył uznanie krytyków i widzów jako jeden z najlepszych brytyjskich programów telewizyjnych – serial jest laureatem wielu nagród, między innymi BAFTA (wielokrotne zwycięstwo w kategoriach najlepszy serial, najlepszy scenariusz, najlepszy reżyser, najlepszy aktor), czy też Nagród Hugo (za krótką prezentację dramatyczną). Widnieje także w Księdze Rekordów Guinnessa jako najdłuższy serial science-fiction na świecie.

Serial zyskał miano kultowego i na stałe wpisał się w poczet kultury brytyjskiej i miał również wpływ na kilka pokoleń ludzi związanych z przemysłem filmowym i telewizyjnym – wielu z nich, również tych obecnie pracujących przy produkcji serialu – oglądało program będąc dziećmi, co zainspirowało ich do pracy w przemyśle telewizyjnym. Krytycy serialu twierdzą, że zawiera on zakamuflowaną propagandę na rzecz idei lewicowych i homoseksualizmu.

Doktor Who doczekał się licznych spin-offów, takich jak Torchwood oraz Przygody Sary Jane, które zostały stworzone przez Daviesa; do innych można zaliczyć również pojedynczy odcinek K-9 and Company, serię dokumentalnych programów o kulisach serialu pt. Doktor Who: Ściśle tajne, a także spin-offy niewyprodukowane przez BBC, ale przezeń zatwierdzone, takie jak K-9, czteroczęściowe P.R.O.B.E. (wydane w latach 1994-1996), Downtime, Dæmos Rising i inne. Z serialem jest również związanych wiele odcinków radiowych, książek i komiksów. Powstało także wiele skeczy związanych z Doktorem Who, a w wielu innych mediach i programach można znaleźć nawiązania do serialu.

Do chwili obecnej postać Doktora grało trzynastu aktorów. Przemiana jednego Doktora w kolejnego jest nazywana w serialu regeneracją – procesem życiowym Władców Czasu, który umożliwia Doktorowi przeżycie pomimo otrzymania śmiertelnych obrażeń – w jego wyniku zmienia swoje ciało i osobowość. Chociaż każda inkarnacja Doktora jest inna i przy różnych okazjach postać ta spotyka samą siebie w różnych swoich wcieleniach, to wciąż są to jedynie różne aspekty tej samej osoby. Obecnie rolę Doktora odgrywa Peter Capaldi, który w specjalnym odcinku świątecznym 25 grudnia 2013 roku przejął ją od Matta Smitha.

Doktor Who został wyemitowany po raz pierwszy w Wielkiej Brytanii na kanale BBC One, o godzinie 17:16:20 czasu Greenwich w dniu 23 listopada 1963 roku. Za stworzenie serialu w dużej mierze odpowiada ówczesny dyrektor artystyczny BBC, Kanadyjczyk Sydney Newman, który to wspólnie z dyrektorem departamentu scenariuszy Donaldem Wilsonem oraz scenarzystą C. E. Webberem napisał pierwszy skrypt serialu. Ponadto, do rozwoju produkcji przyczynili się również scenarzysta Anthony Coburn, David Whitaker, script editor oraz późniejsza producent serialu Verity Lambert. Charakterystyczna muzyka z czołówki serialu została skomponowana przez Rona Grainera z BBC Radiophonic Workshop, a zaaranżowana przez Delię Derbyshire.

Pierwotnie serial miał być programem edukacyjnym i pełnić funkcje wychowawcze. Za pomocą podróży w czasie chciano przenosić widza zarówno w przeszłość, do ważnych wydarzeń historycznych, jak również w przyszłość, by pokazywać odkrycia naukowe. Doktor Who z założeniu miał być telewizyjną pozycją do wspólnego rodzinnego oglądania we wczesne sobotnie wieczory. Wkrótce jednak science fiction zdominowało serial, a motywy historyczne, które nie były zbyt popularne, zostały ostatecznie zarzucone po odcinku The Highlanders w 1967 roku, stanowiąc od tej pory jedynie tło do przedstawianej historii.

BBC produkowało serial przez 26 sezonów, których premiera odbywała się na BBC 1. Spadająca oglądalność, mniej korzystne godziny nadawania oraz niechęć wobec programu ówczesnego dyrektora BBC – Jonathana Powella, w 1989 roku doprowadziła do oficjalnego anulowania serialu, choć po gwałtownych protestach ze strony fanów serialu, BBC kilkakrotnie zapewniało, że serial nie został anulowany, a jedynie zawieszony na czas nieokreślony.

Podczas gdy krajowa produkcja serialu została wstrzymana, BBC miało nadzieję na znalezienie źródła niezależnego finansowania ze strony innego producenta, który byłby zainteresowany wznowieniem serialu. W końcu Philip Segal, pracujący dla Columbia Pictures w Stanach Zjednoczonych zgłosił się do BBC, zainteresowany projektem, jeszcze w 1989 roku, gdy 26 seria wciąż była w trakcie produkcji. Negocjacje prowadzone przez Segala doprowadziły w końcu do produkcji filmu telewizyjnego, który miał być wstępem do kolejnych odcinków serialu. Film ten został wyemitowany przez Fox w 1996 roku i powstał dzięki współpracy z Universal Television, BBC Television oraz BBC Worldwide. Pomimo wysokich wyników oglądalności w Wielkiej Brytanii, film w Ameryce nie zdobył wystarczającej popularności, w związku z czym zapowiadane dalsze odcinki serialu we współpracy z Fox nigdy nie zostały wyprodukowane.

Upoważnione media publikowały kolejne przygody różnych Doktorów w formie opowiadań i odcinków radiowych, jednakże serial pozostawał nieprodukowany aż do września 2003 roku, kiedy to BBC ogłosiło przywrócenie produkcji na krajowych warunkach finansowych. Producentami wykonawczymi serialu zostali scenarzysta Russell T. Davies oraz dyrektor artystyczny BBC Cymru Wales Julie Gardner.

Serial powrócił na ekrany odcinkiem Rose 26 marca 2005 roku. Serialowa wersja produkowana od 2005 roku jest bezpośrednią kontynuacją serialu z lat 1963–1989 i filmu z 1996 roku, co jest często podkreślane w programach dokumentalnych związanych z serialem (takich jak Doktor Who: ściśle tajne), jak również w serialu - w okazjonalnych retrospekcjach używa się materiałów ze starych odcinków jak i nawiązuje się do starych przygód Doktora. Od czasu powrotu Doktora Who wyprodukowano siedem sezonów w latach 2005-2008 i 2010-2013 (w produkcji znajduje się już kolejny, ósmy sezon), a także w każde Boże Narodzenie od 2005 roku jest emitowany świąteczny odcinek specjalny. W roku 2009 i na początku 2010 zamiast pełnego sezonu zostały wyprodukowane odcinki specjalne. W 2010 roku Steven Moffat zastąpił Daviesa na stanowisku naczelnego scenarzysty i producenta wykonawczego. Rolę drugiego producenta wykonawczego pełni obecnie Brian Minchin.

Serial szybko stał się znany w całej Wielkiej Brytanii, przedmiotem niezliczonych żartów i nawiązań, nadmieniano o nim w gazetach i innych mediach. Stał się fenomenem niepodobnym do żadnego innego brytyjskiego programu telewizyjnego, a wielu znanych aktorów wystąpiło w rolach gościnnych w odcinkach serialu. Serial zyskał również popularność poza granicami kraju pochodzenia. Oficjalnie liczba fanów nigdy nie została ustalona, jednak serial ma wielbicieli w całej Europie jak i na świecie, a prawa do emisji zostały sprzedane wielu zagranicznym stacjom telewizyjnym na świecie.

Wraz ze wzrostem popularności, pojawiły się kontrowersje dotyczące treści prezentowanych w serialu i tego czy serial nadal jest odpowiedni dla dzieci. Przykładowo, w latach 60. i 70. działaczka na rzecz moralności Mary Whitehouse wielokrotnie składała skargi na serial do BBC, jako że według niej zawierał on zbyt wiele drastycznych treści. Jednak jej działania przyniosły serialowi jeszcze więcej popularności i to zwłaszcza wśród dzieci. John Nathan-Turner, który był producentem serialu w latach 80., wręcz cieszył się z wygłaszanych przez Whitehouse niepochlebnych komentarzy, ponieważ wkrótce po ich wygłoszeniu zwykle zwiększała się oglądalność serialu.

Za szczególnie przerażające elementy występujące w serialu uznawano m.in. policjantów o pustych spojrzeniach i plastikowe lalki mordujące niczego niespodziewające się osoby z historii Terror of the Autons z ery trzeciego Doktora. Inne wymieniane to m.in. leżący na podłodze mózg w historii z ery czwartego Doktora pt. The Brain of Morbius oraz próbę utopienia Doktora w historii The Deadly Assassin.

Wygląd i kształt TARDIS w formie niebieskiej budki policyjnej (niegdyś częsty widok na ulicach miast Wielkiej Brytanii), stał się w świadomości widzów motywem mocno związanym z programem. Pierwotnie, za właśnie taki wygląd TARDIS odpowiedzialny był pierwszy scenarzysta serialu – Anthony Coburn. W 1996 roku BBC złożyła wniosek o zastrzeżenie wyglądu niebieskiej budki policyjnej jako znaku towarowego związanego z serialem. Dwa lata później, w 1998 roku, policja metropolitalna wniosła sprzeciw, lecz w 2002 roku biuro patentowe przyznało ostatecznie BBC prawa do znaku towarowego.

XXI wiek przyniósł przywrócenie produkcji, a serial stał się gwiazdą sobotniego pasma antenowego stacji BBC One. Od powrotu na ekrany w 2005 roku, nieustanie gromadzi miliony ludzi przed telewizorami, a w brytyjskim Appreciation Index (Indeksie ocen) serial osiąga wyższe wyniki w rankingu niż jakakolwiek inny serial telewizyjny, nie licząc oper mydlanych.

Serial początkowo składał się z 26 sezonów, emitowanych na BBC One od 23 listopada 1963 aż do 6 grudnia 1989 roku, kiedy to przerwano produkcję serialu. Serie wyprodukowane w tym okresie nazywane są klasycznymi i składają się na kilkuczęściowe historie, zawierające zwykle od czterech do sześciu części w pierwszych latach nadawania, lub od trzech do czterech w późniejszym okresie. Niektóre wyjątki od tej reguły to między innymi 12-częściowa historia The Daleks' Master Plan, jednoczęściowa Mission to the Unknown, 10-częściowa historia The War Games czy 14-częściowy The Trial of a Time Lord. Większość historii stanowi odrębne całości, jedynie w kilku przypadkach zostały połączone motywami przewodnimi. Do takich wyjątków zalicza się wątek Mistrza pojawiającego się kilkakrotnie w 8 sezonie, wątek klucza czasu przewijający się przez 16 sezon, podróży przez E-Space w 18 sezonie, czy też motyw czarnego strażnika w sezonie 20. Odcinki z tego okresu trwały zwykle 25 minut (z wyjątkiem odcinka Resurrection of the Daleks z ery piątego Doktora (1984 rok) oraz 22 sezonu kiedy to odcinki trwały 45 minut a także 90-minutowego odcinka specjalnego The Five Doctors). Początkowo, kolejne odcinki, oprócz posiadania zbiorczego tytułu obejmującego całą historię, posiadały osobny, własny tytuł (ale posiadały wspólny dla wszystkich części poszczególnych historii kod produkcyjny). Od odcinka The Gunfighters (1966 rok) zarzucono praktykę nadawania poszczególnym odcinkom osobnych tytułów, nadawano im tylko kolejne numery.

Po przerwaniu produkcji serialu kilkakrotnie pojawiły się próby reaktywacji produkcji, również we współpracy zagranicznych inwestorów, czego przykład stanowi film telewizyjny wyprodukowany w 1996 roku. Film ten, mimo że nie pomógł przywrócić produkcji serialu, jest uznawany za kanoniczny.

Serial udało się reaktywować w 2005 roku. Od tego czasu serie składają się z 13 odcinków i zwykle trwają 45 minut. Odcinki sezonu połączone są zwykle jakimś motywem przewodnim, który znajduje swoje rozwiązanie w finale serii, a każdy poszczególny odcinek posiada osobny tytuł, nawet gdy stanowi część kilkuodcinkowej historii. Ponadto, na każde Święta Bożego Narodzenia produkowany jest odcinek specjalny, stanowiący łącznik pomiędzy seriami, a w latach 2008-2010 wyemitowano także 5 odcinków specjalnych z udziałem dziesiątego Doktora, które trwały od 60 do 75 minut. Począwszy od odcinka Planeta umarłych w 2009 roku, wszystkie odcinki są kręcone w HD w rozdzielczości 1080i, a także emitowane równocześnie zarówno na BBC One jak i BBC HD.

Do serialu wyprodukowano również kilka mini-odcinków na specjalne okazje lub też dla celów charytatywnych. Do takich odcinków zaliczają się krótkie odcinki charytatywne dla Children in Need w latach 1993, 2005 i 2007. Wyprodukowano również mini-odcinek dla serialowej edycji The Proms w 2008 roku i dwa mini-odcinki dla Comic Relief w 2011 roku, a także dwa krótkie odcinki z okazji 50 rocznicy serialu.

Dla uczczenia 50 rocznicy powstania serialu, wyprodukowano odcinek specjalny w technologii 3D, który to był pierwszym tego typu w historii serialu. To również pierwszy kanoniczny odcinek Doktora Who wyświetlony w kinach i to na terenie wielu krajów świata. Serialowi przyniosło to również zdobycie kolejnego rekordu Guinnessa, tym razem za największą równoczesną emisję serialu telewizyjnego, obejmującą 94 kraje świata.

W latach 1967-1978 wiele starych materiałów magazynowanych przez BBC na taśmach i w wideotekach było dla oszczędności niszczone albo ścierane. Taki los spotkał też wiele starych odcinków Doktora Who, głównie historie przygód dwóch pierwszych Doktorów (granych przez Williama Hartnella i Patricka Troughtona). Później, utracone odcinki próbowano odzyskiwać – niektóre ocalały więc w wersji czarno-białej (jak pierwszy odcinek trzeciego Doktora z historii Invasion of the Dinosaurs), a niektóre jako kopie. W sumie w archiwach BBC brakuje 97 z 253 odcinków produkowanych przez pierwsze sześć lat.

BBC udało się odzyskać kilka odcinków, które zachowały się w archiwach krajów, które wcześniej zakupiły kopie do emisji, a także od osób, które kupowały lub je przechowywały. Pierwsze kolorowe nagrania taśm wideo robione przez fanów również były przyjmowane, także jako wyciągi filmowe z telewizji, nagrane na taśmach o szerokości 8 mm. Ponadto część materiałów odzyskano częściowo w formie klipów – fragmentów, które były pokazywane w innych programach, kanałach lub też zostały wycięte przez cenzurę w innych krajach. Wszystkie zaginione odcinki przetrwały jednak w wersji radiowej, za sprawą słuchaczy, którzy nagrywali program bezpośrednio podczas emisji.

Ponadto, do większości odcinków istnieje również dokumentacja zdjęciowa, głównie za sprawą fotografa Johna Cura, który był zatrudniony w BBC do dokumentowania produkcji wielu najpopularniejszych programów telewizyjnych w latach 50 i 60. Dokumentacja ta wykorzystywana jest do rekonstrukcji zaginionych odcinków serialu, zarówno przez BBC jak i przez fanów. Amatorskie rekonstrukcje robione przez fanów są tolerowane przez BBC, jako że nie są tworzone dla zysku i rzeczywistości przyczyniły się one do zwiększenia popularności serialu.

Jednym z najbardziej poszukiwanych odcinków jest część czwarta ostatniego odcinka Williama Hartnella pt. The Tenth Planet (1966), którą kończy przemiana pierwszego Doktora w drugiego (granego przez Patricka Troughtona). Jedyna znana kopia fragmentów tego odcinka istnieje na niemych, słabej jakości taśmach o szerokości 8 mm. Jednym z ocalałych fragmentów jest kilkusekundowa scena regeneracji, którą pokazano w swoim czasie w programie dla dzieci Blue Peter.

W BBC trwają prace nad dalszym rekonstruowaniem odcinków – postanowiono odtworzyć zachowane materiały na tyle, na ile to możliwe. Na początku lat 90. BBC udostępniło nagrania dźwięku do brakujących odcinków na kasetach, a później także na płytach kompaktowych. Oficjalne rekonstrukcje odcinków były również udostępniane przez BBC na VHS, płytach CD, później również na DVD. Ponadto, w wyniku współpracy ze studiem animacji Cosgrove Hall, zrekonstruowany został pierwszy i czwarty odcinek The Invasion (1968), nadając mu formę animowaną – użyto do tego odzyskanych ścieżek dźwiękowych i notatek dotyczących produkcji oryginalnych odcinków. Całość odcinka (łącznie z zachowanymi, odświeżonymi nagraniami pozostałych części tej historii) wydano na DVD 6 listopada 2006 roku. Na tej samej zasadzie utworzono animowane wersje do innych zaginionych odcinków, takich jak The Reign of Terror, The Tenth Planet oraz The Ice Warriors.

W kwietniu 2006 roku Blue Peter rzucił wyzwanie fanom serialu: za znalezienie materiałów z zaginionymi odcinkami nagrodą jest naturalnej wielkości model Daleka.