12:49 PM Wikingowie. Podłoże geologiczne Skandynawii |
Lud, który znamy jako Wikingowie wywodził się z trzech państw, które dziś tworzą obecną Skandynawię, a więc Norwegii, Szwecji i Danii. Państwa te zajmują łącznie ogromny obszar, który ciągnie się od Przylądka Północnego (Nordkapp), który leży daleko za Kołem Podbiegunowym i ciągnie się aż do granicy niemiecko- duńskiej. Całkowita powierzchnia tego obszaru wynosi blisko 790000 km2. Nic zatem dziwnego, że istnieje tu wielka rozmaitość rzeźby, krajobrazów i klimatu. Flora i fauna, baza gospodarcza, a nawet charakter mieszkańców zmieniają się w zależności od regionu. Tak jest obecnie. W dawnych czasach przed nadejściem nowoczesnej technologii i komunikacji różnica ta była jeszcze bardziej widoczna. Przede wszystkim musimy pamiętać, że Półwysep Skandynawski w latach 1500.000 do 13.000 lat p.n.e. pokrywał lodowiec. Można powiedzieć, że spłaszczył on i wyrównał teren, a miejscami nawet wcisnął ląd w głąb skorupy ziemskiej. Gdy lodowiec się cofnął Półwysep Skandynawski pokrył gleby żwirowe, które uznawane są za nieurodzajne. Te gleby słabo nadają się pod uprawę, ba powiem więcej nie nadają się do zasiedlenia... Norwegia wyróżnia się długą linią brzegową- ponad 20.000 km, która jest bardzo urozmaicona długimi i wąskimi fiordami. U wybrzeży leża też liczne wyspy. Obszar kraju jest bardzo górzysty, co zawsze utrudniało poruszanie się po nim. Osady są raczej niewielkie, skupione wokół fiordów. Pewnego rodzaju izolacja spowodowała, że społeczności żyjące na tym obszarze wykształciły własną kulturę i tradycję. Mieszkańców fiordów zawsze wyróżniała niesamowita niezależność. Gdy zagłębiamy się w północne regiony Norwegii da się zaobserwować, że zimy są tu surowe, śnieżne i niesamowicie mroźne. Temperatura spada tu znacznie poniżej zera, a powierzchnię pokrywa gruba warstwa śniegu. Wzdłuż wybrzeża klimat jest o wiele łagodniejszy a Prąd Zatokowy (ciepły) pozwala na funkcjonowanie portów takich jak Narwik nawet na dalekiej północy. Głównym źródłem utrzymania ze względu na zły stan glebowy stało się rybołówstwo i wielorybnictwo. W klimacie nadbrzeżnym zachodniej i północnej Norwegii możliwa jest również hodowla bydła, owiec, kóz i koni. Było to doskonale źródło pozyskiwania mleka, mięsa, serów, a także służyło jako środek transportu. Uprawa drzew owocowych i roli nigdy nie była w tym kraju popularna, nawet w obecnych czasach stanowi zaledwie 3% całego obszaru (głównie na południu i wschodzie). Norwegia nie jest zbytnio zalesiona, bo większość jej obszaru znajduje się poniżej obszaru lasu. Przeważają tu drzewa iglaste złożone z jodeł, sosen i świerków. Drzewa liściaste takie jak dęby, jesiony czy buki rosną na południu. Przemieszane są jednak z iglakami (nigdy nie były częścią dominującą lasów). Daleka północ to tundra- niegościnne terytorium wiecznej zmarzliny, która porośnięta jest skromną roślinnością. Gdy przesuwamy się bardziej na południe spotykamy tajg e czyli las iglasty. Żyją tu renifery, łosie, niedźwiedzie, a także małe zwierzęta futerkowe takie jak lisy, kuny, rysie, wiewiórki- polowano na nie od stuleci w celu zdobycia pożywienia, a także futer. Szwecja to kraj, który rozciąga się na powierzchni ok. 1500 km2. Przy wschodniej granicy teren jest górzysty jak w Norwegii, ale większość jej terytorium znajduje się poniżej 500 m. n.p.m. To teren pofalowany, porośnięty lasem iglastym. Są tu liczne słodkowodne jeziora i rzeki. Plaski obszar z żyzną glebą występuje w trzech regionach: doliny Västergötland, wokół jezior Hjälmaren i Metar i ziemie Skanii i Hallandul (co ciekawe do XVII wieku Skania była częścią Danii). Również dwie wyspy Olandia i Gotlandia odróżniają się od pokrytej kambryjskim granitem pokrywy półwyspu. Mamy tu powlokę wapienną, co sprzyja żyznej lecz płytkiej glebie. Klimat jest umiarkowany, co pozwala na uprawę i hodowlę. Na północy Szwecji, podobnie jak w Norwegii, polowano na dziką zwierzynę dla mięsa i skór. Wzdłuż wybrzeża polowano na ptactwo i łowiono ryby. Lasy dostarczały twardego i miękkiego drewna. Szwecja ma też bogate złoża rudy żelaza. W średniowieczu na ogromną skalę zaczęto wydobywać tu miedź. Obszar Danii zbliżony jest geologicznie do obszarów południowej Szwecji. Jest krajem nizinnym. Dania ma liczne obszary pół uprawnych i niewielką pokrywę leśną. Krajobraz taki jest produktem ostatnich 200 lat, gdy człowiek osuszył liczne bagna, które wzięto pod uprawę, a lasy wycięto. Do końca średniowiecza Danię pokrywały lasy liściaste, a kraj był pokryty licznymi jeziorami, bagnami, błotami i moczarami. Klimat Danii jest łagodniejszy niż Szwecji i Norwegii. Znajduje to potwierdzenie w odzwierciedleniu fauny i flory. Brak tu zwierząt futerkowych, które w dawnych czasach były tak licznie spotykane u północnych sąsiadów. Uprawa roli od dawna stanowi tu główną gałąź gospodarki. Nie można zapomnieć również o rybołówstwie. Dania podobnie jak Szwecja i Norwegia podzielona jest na mnóstwo regionów, z których największym jest Półwysep Jutlandzki, który fizycznie przylega do kontynentu Europejskiego. Można zatem powiedzieć, że kulturowo i gospodarczo był mocno powiązany z Europą Północno- Zachodnią i z ludami zamieszkującymi wokół Bałtyku. To właśnie Jutlandia stała się głównym ośrodkiem królewskim w Danii. Dania to również szereg wysp, z których najsłynniejsza jest wyspa Bornholm, która jest pokrewna wyspą szwedzkim Olandii i Gotlandii. Leży na południowym Bałtyku i jest oddalona ok. 140 km od Zelandii, na której znajduje się stolica Danii, Kopenhaga. Teoretycznie stanowi swoistą anomalię dla tak zjednoczonego państwa, ale wystarczy wspomnieć, że zaledwie 30 kilometrów dzieli ją od Skanii, która wraz z Hallandem aż do XVII wieku należała do królestwa Danii. Warto zapamiętać, że Borholm politycznie został związany z Danią, ale kulturowo nigdy nie był związany z tym krajem. Finlandia nie jest krajem, który jest wymieniany jako ojczyzna Wikingów (choć wielu, gównie dzięki Kalewalii by ją w tym kręgu widziało. Fakty są inne). Jest to kraj położony po drugiej stronie Zatoki Botnickiej niż Szwecja. Język fiński zaliczany jest do grupy języków ugrofińskich i jest blisko spokrewniony z językiem estońskim i nieco luźniej z językami węgierskim i tureckim. Finlandia znajdowała się pod silnym wpływem Szwecji, także do tego kraju przenikało wiele cech kulturowych Wikingów np. style malarskie, biżuteria i broń. Formalnie jednak krajem Wikingów nie jest. Geologicznie kraj ten przypomina środkową i północną Szwecję, choć brak tu górskich grzbietów. Podczas epoki lodowcowej teren Finlandii pokrywał lodowiec, dlatego na przeważającym obszarze dominują tu gleby żwirowe, które nie nadają się pod uprawę. Na dalekiej północy rozciąga się rozległa tundra, a na południu lasy iglaste, które urozmaicone są przez malownicze jeziora. Terytorialnie Finlandia przewyższa nieco Norwegię (363000 km2). Obszar arktyczny i subarktyczny zamieszkują Lapończycy, którzy należą do tej samej grupy kulturowej co mieszkańcy północnych rubierzy Norwegii, Szwecji i Rosji. Większość fińskiej populacji skupiona jest wzdłuż zachodnich i południowych wybrzeży. Obszar ten był często odwiedzany, a nawet okupowany przez szwedzkich Wikingów. W średniowieczu Finlandia stała się częścią królestwa Szwecji i należała do niego aż do XIX wieku. |
|
Liczba wszystkich komentarzy: 0 | |