ADHD (ang. Attention Deficit Hyperactivity Disorder) – zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi, określany w literaturze także jako zaburzenia hiperkinetyczne. Termin ADHD obejmuje zarówno ADHD z zaburzeniami hiperaktywnymi, jak i bez nich u dorosłych i dzieci. Można się spotkać także z terminem ADD (Attention-deficit disorder), który pojawił się jako nazwa zaburzenia jako pierwszy, a także AADD (Adult attention-deficit disorder), czy AADHD określające zaburzenie u osób dorosłych.

Jest to grupa zaburzeń charakteryzujących się wczesnym początkiem (zazwyczaj w pierwszych pięciu latach życia), brakiem wytrwałości w realizacji zadań wymagających zaangażowania poznawczego, tendencją do przechodzenia od jednej aktywności do drugiej bez ukończenia żadnej z nich oraz zdezorganizowaną, słabo kontrolowaną nadmierną aktywnością.

Uważa się, że ADHD występuje u 4-8% dzieci w wieku wczesnoszkolnym (6–9 lat), głównie chłopców, niezależnie od rasy i kultury. Następnie częstość występowania zmniejsza się o 50% na każde 5 lat, jednakże u 60% dorosłych utrzymują się niektóre lub wszystkie cechy zespołu (zwłaszcza dotyczące deficytów uwagi).

Zgodnie z obowiązującymi również w Polsce międzynarodowymi klasyfikacjami zaburzeń zdrowia, takimi jak np. DSM–III R, nadpobudliwość psychoruchowa u dzieci zaliczana jest do grupy zaburzeń związanych z zachowaniami destrukcyjnymi. Natomiast według cytowanej ICD–10, należy do zaburzeń zachowania i emocji rozpoczynających się zwykle w dzieciństwie i wieku młodzieńczym.

Przyczyny:

Nie są znane dokładne przyczyny ADHD. Zidentyfikowano jednak szereg czynników, które mogą przyczynić się do lub nasilać ADHD. Wskazywane czynniki to: genetyczne, dieta i środowisko społeczne.

Biologiczne:

Zespół nadpobudliwości psychoruchowej jest zespołem zaburzeń, najczęściej o podłożu genetycznym, który powoduje powstawanie objawów z trzech grup impulsywności, nadruchliwości i zaburzeń koncentracji uwagi, spowodowany jest zaburzeniami równowagi pomiędzy układami dopaminowym i noradrenalinowym w OUN.

Objawy nadpobudliwości mogą również występować w wyniku:

-uszkodzenia centralnego układu nerwowego,

-niedotlenienia w czasie porodu,

-także przy innych zespołach objawowych np. u pacjentów z łamliwym chromosomem X.

Zespół nadpobudliwości psychoruchowej ma podłoże biologiczne to znaczy, że nie wynika on z błędów wychowawczych, czy czynników psychogennych.

Niektóre objawy podobne do zespołu nadpobudliwości psychoruchowej mogą występować u dzieci wychowywanych bez systemów zasad i konsekwencji, ale także np. u dzieci maltretowanych fizycznie, psychicznie lub seksualnie.

Objawy:

Zaburzenie przybiera różne formy i występuje w różnych stopniach natężenia. U wielu osób, szczególnie dorosłych, objawy są maskowane przez inne problemy, jak depresja, alkoholizm, przez co samo ADHD może pozostać nierozpoznane.

Podczas badań nad nadruchliwością w latach 70. Virginia Douglas z Kanady sformułowała 4 cechy klinicznego obrazu ADHD:

-trudności w podtrzymaniu uwagi i wysiłku,

-impulsywność,

-problemy z kontrolą poziomu pobudzenia,

-potrzeba bezpośredniego wzmocnienia.

Strefa ruchowa:

-wyraźny niepokój ruchowy w zakresie dużej i małej motoryki

-niemożność pozostawania w bezruchu przez nawet krótki czas

-podrywanie się z miejsca

-bezcelowe chodzenie

-zwiększona szybkość i częsta zmienność ruchów (wrażenie ciągłego pośpiechu)

-przymusowe wymachiwanie rękami

-podskakiwanie

-wzmożone drobne ruchy kończyn (machanie nogami, głośne deptanie, poruszanie palcami rąk, ciągłe zajmowanie się rzeczami, które leżą w zasięgu rąk lub nóg, kiwanie się na krześle itp.)

-bieganie bez celu

Sfera poznawcza:

-trudności w skupieniu uwagi (uwaga chwiejna, wybitnie zależna od czynników afektywnych)

-brak wytrwałości w przypadku małego zainteresowania i niedostrzegania bezpośredniej korzyści z działania

-wzmożony odruch orientacyjny

-pochopność

-znaczna męczliwość w pracy intelektualnej i związana z tym nierównomierna wydajność

-pobieżność myślenia

-przerzucanie uwagi z obiektu na obiekt (udzielanie nieprawidłowych, nieprzemyślanych odpowiedzi na pytania lub nieprawidłowe rozwiązywanie zadań)

-w badaniach inteligencji niektórzy autorzy stwierdzają poziom "poniżej spodziewanego", głównie w skalach wykonawczych

-trudności wizualno-motoryczne

-trudności syntetyzowania w myśleniu

-brak umiejętności planowania

-u wielu dzieci z zaburzeniami koncentracji uwagi występują pewnego rodzaju zaburzenia mowy lub języka, do których należą:

+ opóźnienie rozwoju mowy

+ kłopoty z artykulacją

+ problemy ze strukturą zdania

+  nieprawidłowe układanie dźwięków

+ niestaranne pismo

-Trudności stanowi również pisemne wyrażanie myśli i słowa

Sfera emocjonalna:

-nieopanowane, nieraz bardzo silne reakcje emocjonalne

-wzmożona ekspresja uczuć

-zwiększona wrażliwość emocjonalna na bodźce otoczenia

-wybuchy złości

-impulsywność działania

Często występujące objawy:

-działanie impulsywne,

-chęć dominowania w grupie

-empatia

-ogromna wyobraźnia

-wysoki iloraz inteligencji

-niska samoocena

-okresowo występująca depresja

-niedojrzałe zachowanie

-zaburzenia snu:

+ wczesne budzenie się

+ trudności z zaśnięciem

+ niespokojny sen

-rozwój fizyczny:

+ wysoki poziom aktywności fizycznej

-rozwój społeczny:

+ opóźniony rozwój społeczny

+ trudności w nawiązywaniu kontaktów z rówieśnikami

+ popisywanie się przed rówieśnikami, aby zwrócić na siebie uwagę

Diagnoza:

Diagnoza ADHD we wczesnym dzieciństwie nie jest możliwa. Natomiast występuje kilka objawów sugerujących wystąpienie ADHD w następnych latach:

-ciągła aktywność ruchowa

-dziecko nie uczy się na własnych błędach,

-opóźniony albo przyspieszony rozwój mowy

-problemy ze snem

-problemy z jedzeniem (wygląda na to, że dziecko nie ma czasu na jedzenie), łącznie z występowaniem wymiotów, lub słaby odruch ssania

-ataki kolki, które mogą wynikać z uczulenia, ale również mogą być wynikiem zaburzeń koncentracji uwagi

-dzieci nadpobudliwe nie lubią (według opinii wielu rodziców), gdy się je przytula (to jest związane z współwystępującą nadwrażliwością dotykową, ale nie z ADHD)

W wieku szkolnym:

-trudność w dostosowaniu się do wymagań szkolnych (zajęcia w pozycji siedzącej)

-trudność w utrzymaniu uwagi przez całą lekcję, "bujanie w obłokach"

-nadmierna gadatliwość i impulsywność

-Brak samokontroli i refleksji na temat własnego zachowania

-Trudności z koncentracją uwagi (słucha nieuważnie, rozprasza się, nie pamięta co miało zrobić, robi wrażenie mało spostrzegawczego)

-Zaburzone relacje z rówieśnikami (stara się przejmować inicjatywę w zabawie, nie umie przegrywać, często w sposób niezamierzony zadaje krzywdę innym dzieciom, jest krzykliwy, napastliwy, nie umie czekać na swoją kolej)

-Trudności z uwewnętrznieniem swoich zachowań i wypowiedzi (nazywają głośno to co robią, co dezorganizuje prace na lekcji)

- Brak kontroli emocji, motywacji i stanu pobudzenia (co utrudnia funkcjonowanie w grupie, a czasem wręcz uniemożliwia realizację celów)

[http://rockmetal-nibyl.ucoz.pl/blog/adhd_cz_ii_ludzie_dorosli/2015-02-17-1238]