Zakon kawalerów mieczowych, łac. Fratres militiae Christi de Livonia, niem. Brüder der Ritterschaft Christi (inne nazwy: zakon liwoński, rycerze chrystusowi) – niemiecki zakon rycerski w Inflantach (Łotwa i Estonia), założony w oparciu o regułę templariuszy[http://rockmetal-nibyl.ucoz.pl/blog/templariusze_rys_historyczny_epoka_krucjat/2014-09-21-853] w Rydze przez biskupa Alberta von Buxhövdena w 1202 r. dla obrony i rozszerzania diecezji.

Rycerze od samego początku starali się wyzwolić od zależności biskupiej. W roku 1218 spór przybrał takie rozmiary, że biskup Albert zdecydował się wezwać na pomoc Duńczyków, król Waldemar II stanął jednak po stronie zakonu, przy okazji zajmując północną Estonię.

Kawalerowie mieczowi znani byli ze swoich licznych występków. Volquin został wielkim mistrzem zakonu po tym, jak jego poprzednik, Winne von Rohrbach, został zamordowany przez jednego z braci. Uciskanie ludności Inflant skutkowało m.in. powstaniem w 1222 roku (co potępił papież Honoriusz III), po którym w ramach rekompensaty zajęli ziemie króla duńskiego w Estonii. Dopiero interwencja legata papieskiego Wilhelma z Modeny przywołała ich do porządku. Kolejny legat, Baldwin z Alny, próbując odebrać kawalerom duńską twierdzę Rewel, dostał się do niewoli. Po jej opuszczeniu wytoczył zakonowi proces. W atmosferze skandalu, szukając ratunku, mistrz Volquin zwrócił się do zakonu krzyżackiego z prośbą o wchłonięcie jego zakonu.

Po ciężkiej klęsce poniesionej z Bałtami w bitwie pod Szawlami w 1236 r., w której poległ m.in. Volquin, kawalerowie mieczowi połączyli się w roku 1237 z zakonem krzyżackim, przejmując jego regułę. Ocalali z pogromu szawelskiego mieczowcy, zasileni kontyngentem rycerzy krzyżackich pod dowództwem Hermana von Balka stali się rycerzami zakonu krzyżackiego. W istocie doszło wówczas do inkorporacji zakonu kawalerów mieczowych do zakonu krzyżackiego, w wyniku czego powstała inflancka gałąź zakonu krzyżackiego, która zachowała w Inflantach pewną autonomię administracyjną względem pruskiej i niemieckiej gałęzi zakonu.

Błędem jest utożsamianie inflanckiej gałęzi zakonu krzyżackiego z zakonem kawalerów mieczowych, który przestał istnieć w roku 1237.

W szczytowym momencie swojego rozwoju zakon liczył do 180 braci-rycerzy. 5 kwietnia 1242 książę nowogrodzki Aleksander Newski zadał im ciężką klęskę w bitwie na zamarzniętym jeziorze Pejpus. Przegrana zaprzepaściła próbę skierowania ekspansji zakonu na ziemie ruskie.

W latach 1288-1290 udało im się podbić północnych Bałtów: Kurów, Zemgalów, Latgałów i fińskich Liwów. W 1346 r. zakon wykupił Estonię od króla duńskiego Waldemara IV Atterdaga.

Dążenie zjednoczonych zakonów do trwałego połączenia swych ziem przez podbicie Żmudzi doprowadziło do kolejnych wojen z Litwą, a w konsekwencji do sojuszu polsko-litewskiego i osadzenia Jagiellonów na polskim tronie. Wobec osłabienia Krzyżaków po klęskach w wojnach z Polską i Litwą dwieście lat po zjednoczeniu doszło do rozłamu obu zakonów.

1 września 1435 roku wojska polsko-litewskie pod dowództwem Jakuba z Kobylan dokonały pogromu oddziałów inflanckiej gałęzi zakonu krzyżackiego w bitwie pod Wiłkomierzem, w której zginął wielki mistrz Franke von Kerskorff i elita zakonu.

W 1554 inflancka gałąź zakonu krzyżackiego podpisała upokarzający pokój z Wielkim Księstwem Moskiewskim, na mocy którego wyrzekł się związków z Polską i Litwą, zobowiązując się płacić państwu moskiewskiemu trybut z miasta Dorpat. W obawie przed interwencją moskiewską kawalerowie mieczowi uwięzili arcybiskupa ryskiego Wilhelma, który był zwolennikiem sekularyzacji Inflant i przyłączenia ich na wzór Prus do państwa polsko-litewskiego.

Król Polski Zygmunt II August wystąpił jako protektor arcybiskupstwa ryskiego i zagroził kawalerom mieczowym interwencją zbrojną. W obozie pod Poswolem zgromadził we wrześniu 1557 26 tysięcy żołnierzy i 56 armat wojska litewskiego pod dowództwem hetmana wielkiego litewskiego Mikołaja Radziwiłła Rudego i 20 tysięcy wojsk polskich dowodzonych przez Jana Mieleckiego. Demonstracja zbrojna wywołała spodziewane wrażenie na rycerzach inflanckich, tak, że 14 września wielki mistrz Johann Wilhelm von Fürstenberg złożył homagium Zygmuntowi Augustowi i podpisał sojusz skierowany przeciwko Moskwie. Car Iwan IV Groźny potraktował to jako casus belli i rozpoczął mobilizację swoich armii.

Wkroczenie wojsk moskiewskich do Inflant rozpoczęło wojnę litewsko-rosyjską 1558-1570.

Sekularyzowany w 1561 r. przez ostatniego mistrza Gottharda Kettlera – który przeszedł na luteranizm i utworzył w południowej części posiadłości zakonnych pod berłem własnej dynastii, Kettlerów świeckie Księstwo Kurlandii i Semigalii – lenno Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

W wyniku wojny północnej pozostała część ziem zakonu została włączona do Rzeczypospolitej jako wspólna domena Korony i Litwy, północna część Estonii przypadła Duńczykom.

Strój zakonny kawalerów mieczowych był koloru białego, a symbolem był czerwony krzyż nad czerwonym mieczem z rękojeścią skierowaną do góry, choć znane są też przedstawienia dwóch czerwonych skrzyżowanych mieczy z czerwoną gwiazdą nad nimi lub bez niej.

Z rodów niemieckiego rycerstwa kawalerów mieczowych pochodziła większa część szlachty w polskich Inflantach (Berg, Borch, Brunnow, Bucholc, Bystram, Denhoff, Felkersamb, Fittinghof, Freyman, Grothus, Holstinghausen Holsten, Hylzen, Korff, Landsberg, Ludyngshauz, Manteuffel, Mohl, Plater, Putkamer, Roemer, Roenne, Ropp, Szweryn, Taube, Tyzenhaus, Weiss-Weyssenhof, czy Zyberg).