Banshee (polska wymowa: banszi, angielska wymowa: [ˈbænʃiː], ang. z irl. bean-sidhe, w nowoirlandzkim bean sí, wym. [bʲæn ˈʃiː], „kobieta z kurhanu”) – w mitologii irlandzkiej zjawa w kobiecej postaci, najczęściej zwiastująca śmierć w rodzinie.

Postać banshee, początkowo pośredniczki między krainą zaświatów a ludźmi, wiąże się ściśle z mitem o Tuatha Dé Danann. Według tradycji niektóre rodziny irlandzkie miały związane ze sobą banshee, które mogły się ukazywać przed śmiercią członka rodziny; banshee są szczególnie znane ze swojego żałosnego płaczu lub zawodzenia, którymi ją przepowiadają.

Niektóre tradycyjne przekazy rozróżniają między ujrzeniem a usłyszeniem banshee – podczas gdy usłyszenie "lamentu banshee" prorokuje śmierć w rodzinie, ujrzenie tej istoty zapowiada śmierć osoby, która ją widziała. Banshee z tych opowieści zawsze są ubrane na biało i mają długie, jasne włosy, które czeszą srebrnymi grzebieniami. Podobnie jak skrzaty, banshee przywiązują się do jednego ludzkiego domostwa, ale zamiast pomagać w gospodarstwie te dziwne i posępne istoty, płacząc snują się po okolicy i piorą odzież ludzi mających wkrótce umrzeć. Jedni opisują banshee jako piękne, drudzy zaś jako szkaradne, ale wszyscy zgodnie stwierdzają, że w ich wyglądzie jest coś przerażającego. Podobno kilku nieszczęśników, którzy spojrzeli banshee w twarz umarło ze strachu. Tak samo śpiew banshee jest jednocześnie uroczy i niepokojący. Niektórzy twierdzą, że zabraniając banshee lamentować można opóźnić czyjś zgon. Wydaje się to mało prawdopodobne, ponieważ w większości przypadków banshee nie sprowadza śmierci, lecz tylko ją zwiastuje.

W Księdze istot zmyślonych Jorge Luis Borges pisze: "Ponoć nikt jej nigdy nie widział; jest nie tyle formą, ile jękiem zakłócającym noce mieszkańcom Irlandii i (...) nękającym również górskie okolice Szkocji". Jęki te określane są jako keening.

Banshee są bardzo popularne w irlandzkich opowieściach ludowych. Mają w Irlandii taki sam status istot mitycznych, jak elfy[http://rockmetal-nibyl.ucoz.pl/blog/elfy_cz_1/2014-10-13-999] i leprechauny. Pojawiają się także w utworach i grach fantasy, najczęściej jako istoty epizodyczne. Banshee występują w najbardziej znanych grach komputerowych np. Warcraft, World of Warcraft czy Ghost Master, jak również Heroes of Might & Magic V.

Według niektórych wierzeń kobieta nieszczęśliwa, cierpiąca np. z miłości lecz nie mająca wcale w danym momencie umrzeć, która usłyszy lament banshee może się również w nią przemienić. Motyw ten został wykorzystany m.in. w serialu "Czarodziejki".

Banshee prawdopodobnie sprowadza też koszmary senne siadając na klatce piersiowej śpiącego, tak jak elfy z niemieckich legend.

W serii powieści fantastycznych o przygodach Harry'ego Pottera autorstwa Joanne K. Rowling banshee przetłumaczone jest na język polski jako szyszymora. Pod tą samą nazwą pojawia się również w powieści Anety Jadowskiej pt. Złodziej Dusz. W powieści Wieża Jaskółki Andrzeja Sapkowskiego Banshee występuje pod nazwą Beann'shie. Banshee jest również jedną z postaci w anime Hakushaku to yōsei, Duchem Stróżem jednego ze szamanów w Królu szamanów, a także jako jedna z antagonistek w komiksie W.I.T.C.H.. W powieści Piekło pocztowe Terry'ego Pratchetta Banshee występuje jako osobnik płci męskiej. W serialu Teen Wolf banshee Lydia jest przyjaciółką głównych bohaterów